Τι είναι το Μελάνωμα; Συμπτώματα, Έγκαιρη Διάγνωση, Πρόληψη & Επιλογές Θεραπείας
Το μελάνωμα σήμερα αποτελεί την πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος και ανήκει στις 3 πιο συχνές μορφές καρκίνου που εμφανίζονται. Το μελάνωμα μοιάζει με σπίλο, ελιά ή φακίδα, αλλά συνήθως έχει διαφορετική μορφή από τις συνηθισμένες.
Το χρώμα του μπορεί να είναι μαύρο, γκρίζο, σκούρο καφέ ή μπλε, και σε πιο προχωρημένα στάδια μπορεί να αρχίσει να αυξάνεται σε μέγεθος και να γίνεται πιο παχύ.
Το μελάνωμα είναι εξαιρετικά επικίνδυνο, διότι συχνά δημιουργεί μεταστάσεις σε άλλα όργανα ή ιστούς. Ενδέχεται να συνοδεύεται από συμπτώματα, όπως αιμορραγία, κνησμός και επικάλυψη με κρούστα (εφελκιδοποίηση).
Οποιαδήποτε αλλαγή στην εμφάνιση ενός σπίλου ή η εμφάνιση ενός νέου σπίλου στο σώμα ή στο πρόσωπο πρέπει να αξιολογείται από έναν εξειδικευμένο πλαστικό χειρουργό ή δερματολόγο. Ο έμπειρος πλαστικός χειρουργός, μέσω μιας κλινικής εξέτασης σε συνδυασμό με τη δερματοσκόπηση, θα μπορέσει να καταλήξει σε μια αξιόπιστη διάγνωση.
Ο έλεγχος των σπίλων πρέπει να γίνεται τουλάχιστον 1 φορά το έτος και αποτελεί απαραίτητο βήμα για την πρόληψη ενδεχόμενης κακοήθειας στο δέρμα. Η έγκαιρη διάγνωση συνήθως οδηγεί σε μεγαλύτερη επιτυχία στη θεραπεία.
Σήμερα, για το μελάνωμα υπάρχουν σύγχρονες και αποτελεσματικές θεραπείες που μπορούν να εφαρμοστούν. Αν παρατηρήσετε οποιαδήποτε αλλαγή σε έναν σπίλο ή στο δέρμα σας, είναι σημαντικό να ζητήσετε τη συμβουλή ενός ειδικού πλαστικού χειρουργού άμεσα.
Παράγοντες Κινδύνου που Οδηγούν στο Μελάνωμα
Το μελάνωμα στο δέρμα μπορεί να προκύψει σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά είναι πιο συνηθισμένο να παρουσιαστεί σε άτομα που είναι από 40 έως 60 ετών. Παρόλα αυτά, παρατηρείται αυξημένος αριθμός περιστατικών σε νεότερες ηλικίες τα τελευταία χρόνια.
Οι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος στο δέρμα είναι οι εξής:
- Ο τύπος του δέρματος.
- Το ανοιχτόχρωμο δέρμα.
- Η συχνή έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία.
- Το οικογενειακό ιστορικό μελανώματος.
- Η εμφάνιση φακίδων και σπίλων.
- Η λήψη θεραπευτικής αγωγής με ακτινοβολία.
Είναι επίσης σημαντικό να σημειώσουμε ότι η εμφάνιση του μελανώματος είναι πολύ πιθανότερη σε περιοχές με υψηλή ηλιακή ακτινοβολία, όπως στην Ελλάδα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το μελάνωμα εμφανίζεται σε άτομα με ανοσοανεπάρκεια ή σε άτομα που έχουν υποβληθεί σε χημειοθεραπεία.
Ο Κανόνας «ABCDE» για το Μελάνωμα
Στα αρχικά στάδια του μελανώματος, υπάρχουν 5 στοιχεία που μπορούν να βοηθήσουν στην έγκαιρη διάγνωσή του. Ο «χρυσός κανόνας» της αυτοεξέτασης, γνωστός και ως κανόνας «ABCDE», βασίζεται στα εξής χαρακτηριστικά:
- A (Αsymmetry– Ασυμμετρία): Το μελάνωμα δεν έχει συμμετρικό σχήμα, δηλαδή δεν μοιάζει με το αντίστοιχο άλλο μισό του.
- B (Border– Όρια): Τα όρια του μελανώματος είναι ασαφή ή ακαθόριστα.
- C (Color– Χρώμα): Το μελάνωμα έχει ανομοιογένεια στο χρώμα του, με διαφορετικές αποχρώσεις.
- D (Diameter– Διάμετρος): Το μελάνωμα έχει μεγάλη διάμετρο, δηλαδή είναι μεγαλύτερο από 6 χιλιοστά.
- E (Evolution/Elevation– Εξέλιξη/Ανύψωση): Το μελάνωμα μπορεί να αλλάζει σχήμα, μέγεθος ή να ανυψώνεται με την πάροδο του χρόνου.
Αν παρατηρήσετε οποιαδήποτε από αυτές τις αλλαγές σε έναν σπίλο, είναι σημαντικό να συμβουλευτείτε άμεσα έναν έμπειρο και εξειδικευμένο πλαστικό χειρουργό.
Χειρουργική Αφαίρεση Μελανώματος
Αν υπάρχει υποψία για μελάνωμα σε κάποια περιοχή του σώματος, απαιτείται η άμεση χειρουργική αφαίρεση ολόκληρης της βλάβης και, στη συνέχεια, πρέπει να γίνει η εξέταση αυτής της περιοχής με το μικροσκόπιο, δηλαδή να γίνει βιοψία.
Δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται καταστροφικές μέθοδοι, όπως το λέιζερ ή άλλες τεχνικές, όπως η διαθερμοπηξία ή η κρυοθεραπεία, για την αντιμετώπιση αυτών των βλαβών, διότι αυτές οι μέθοδοι καταστρέφουν τον ιστό και χάνονται σημαντικές πληροφορίες που απαιτούνται για την ακριβή διάγνωση του καρκινώματος, το βάθος της εξάπλωσής του και το στάδιο της εξέλιξής του.
Ένας έμπειρος και εξειδικευμένος πλαστικός χειρουργός θα πραγματοποιήσει την αφαίρεση της ύποπτης βλάβης με χειρουργική επέμβαση στην περιοχή που εμφανίστηκε, προκειμένου να επιτραπεί η ακριβής εξέτασή της με βιοψία. Σε περίπτωση που πρόκειται για μελάνωμα και αυτό εντοπίζεται σε αρχικό στάδιο, η έγκαιρη αφαίρεσή του οδηγεί σε πλήρη ίαση του ασθενούς.
Χημειοθεραπεία για το Μελάνωμα
Η χημειοθεραπεία χρησιμοποιείται συνήθως ως μια συμπληρωματική θεραπεία μετά την αφαίρεση της βλάβης.
Ακτινοθεραπεία για το Μελάνωμα
Η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του μελανώματος σε περιπτώσεις όπου οι βλάβες είναι μεγάλες, ιδίως σε ηλικιωμένα άτομα, ή όταν υπάρχουν τοπικές μεταστάσεις, με σκοπό την ανακούφιση από τα συμπτώματα.
Θερμοθεραπεία για το Μελάνωμα
Η θερμοθεραπεία είναι μια θεραπευτική προσέγγιση για το μελάνωμα του δέρματος, κατά την οποία οι ιστοί του δέρματος εκτίθενται σε υψηλές θερμοκρασίες. Η ύπαρξη υψηλών θερμοκρασιών μπορεί να καταστρέψει τα καρκινικά κύτταρα και να επιτρέψει την καταπολέμηση των προσβεβλημένων ιστών. Πρόκειται για μια αποτελεσματική μέθοδο για την καταπολέμηση του μελανώματος.
Ανοσοθεραπεία για το Μελάνωμα
Η ανοσοθεραπεία είναι μια πιο πρόσφατη μέθοδος θεραπείας με ειδικούς θεραπευτικούς παράγοντες που επιδρούν στο ανοσοποιητικό σύστημα. Συνήθως, γίνεται μετά από τη χειρουργική αφαίρεση.
Πώς γίνεται η έγκαιρη και αξιόπιστη διάγνωση για το μελάνωμα;
Ο πλαστικός χειρουργός θα εξετάσει προσεκτικά την ελιά ή τη βλάβη που φαίνεται ύποπτη και θα βασιστεί σε ορισμένα χαρακτηριστικά για να καταλήξει σε μια διάγνωση. Αυτά τα χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν:
- Αλλαγή στο σχήμα, στο χρώμα ή/και στο μέγεθος της βλάβης.
- Εμφάνιση αιμορραγίας ή τη δημιουργία κρούστας.
- Αλλαγή του χρώματος ή την εμφάνιση πολλαπλών χρωμάτων μέσα σε έναν σπίλο.
- Ασυμμετρίαή ανωμαλίες στα όρια της περιοχής.
- Διάμετρος της περιοχής μεγαλύτερη από 6 χιλιοστά.
- Υπεργερμένη περιοχή πάνω σε έναν προηγούμενο επίπεδο σπίλο.
- Εξέλκωση ή/και κνησμός (φαγούρα) που μπορεί να «σημαίνουν» κακοήθη εξαλλαγή.
Εξαιτίας της επιθετικότητας και της ταχείας ανάπτυξης αυτού του νεοπλάσματος, είναι πολύ σημαντικό να ανιχνεύεται όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Για αυτόν τον λόγο, οι σπίλοι θα πρέπει να εξετάζονται από τον πλαστικό χειρουργό τουλάχιστον 1 φορά το χρόνο, και εάν το συστήσει, να υπάρχει παρακολούθηση.
Η διάγνωση του μελανώματος μπορεί να γίνει με την αφαίρεση ολόκληρης της δερματικής αλλοίωσης και την εξέταση των κυττάρων της μέσα στο μικροσκόπιο (βιοψία). Το δείγμα για την εξέταση της βιοψίας λαμβάνεται υπό τοπική αναισθησία.
Πώς να προστατευτείτε από το μελάνωμα;
Αν και η εμφάνιση μελανώματος είναι δύσκολο να προβλεφθεί, είναι σημαντικό να δώσουμε μεγάλη προσοχή στην πρόληψη. Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η ηλιακή ακτινοβολία είναι υπεύθυνη για ένα μεγάλο ποσοστό των περιπτώσεων, είναι σημαντικό να αποφεύγουμε την παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο. Επίσης, κατά την έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, θα πρέπει να χρησιμοποιούμε αντιηλιακές κρέμες, γυαλιά ηλίου και καπέλο.
Σημεία του Σώματος που Εντοπίζεται το Μελάνωμα
Στις γυναίκες, το μελάνωμα εντοπίζεται πιο πολύ στις κνήμες ή στους βραχίονες. Στους άντρες, παρουσιάζεται πιο συχνά στο κεφάλι, στον κορμό καθώς και στο λαιμό. Πέρα από το δέρμα, το μελάνωμα μπορεί να εμφανιστεί πιο σπάνια στο μάτι και στους βλεννογόνους, όπως το στόμα και ο κόλπος. Παρόλο που το μελάνωμα εμφανίζεται πιο συχνά σε άτομα που ανήκουν στη λευκή φυλή, είναι πιθανό να εμφανιστεί και σε άτομα της μαύρης φυλής, κυρίως στα πέλματα και στις παλάμες.
Στάδια του Μελανώματος
Η σταδιοποίηση είναι η διαδικασία που χρησιμοποιείται για να γίνει καθορισμός του βαθμού εξάπλωσης του μελανώματος στον ιστό του δέρματος και αποτελεί ένα κρίσιμο στάδιο για τη θεραπεία του. Σύμφωνα με την ταξινόμηση του Clark, τα μελανώματα χωρίζονται σε 5 επίπεδα (στάδια) διήθησης, ανάλογα με το βάθος της εξάπλωσής τους στο δέρμα:
- Στάδιο 1: Το μελάνωμα βρίσκεται στη βασική μεμβράνη της επιδερμίδας, στο σημείο που συναντιέται η επιδερμίδα με το χόριο.
- Στάδιο 2: Το μελάνωμα εξαπλώνεται στη θηλώδη στιβάδα του χορίου.
- Στάδιο 3: Το μελάνωμα επεκτείνεται στο όριο ανάμεσα στη θηλώδη και τη δικτυωτή στιβάδα του χορίου.
- Στάδιο 4: Το μελάνωμα επεκτείνεται στη δικτυωτή στιβάδα.
- Στάδιο 5: Το μελάνωμα εξαπλώνεται στους υποδόριους ιστούς καθώς και στον λιπώδη ιστό.
Τα μελανώματα στο στάδιο 1 είναι συνήθως θεραπεύσιμα με χειρουργική αφαίρεση. Στο στάδιο 2, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα επανεμφάνισης (περίπου 60%), ενώ τα μελανώματα που εντοπίζονται στα στάδια 3 ή 4 έχουν υψηλό ποσοστό επανεμφάνισης (περίπου 85%). Η θεραπεία είναι κατά βάση χειρουργική, και η αφαίρεση πρέπει να περιλαμβάνει τμήματα υγιούς ιστού περιφερειακά του μελανώματος, τουλάχιστον 2 cm.
Τύποι του Μελανώματος
- Ενδοεπιδερμιδικό Κακοήθες Μελάνωμα: Εμφανίζεται ως μελανή κηλίδα στην επιδερμίδα, συχνά στο πρόσωπο, και είναι συνηθέστερο σε νεαρά άτομα. Θεωρείται πρώιμη μορφή μελανώματος in-situ.
- Κακοήθες Μελάνωμα Τύπου Κακοήθους Φακής: Εμφανίζεται ως επίπεδη, μελαγχρωματική βλάβη που αυξάνει με τον χρόνο, συχνά σε άτομα μεγάλης ηλικίας και σε περιοχές που έχουν εκτεθεί στον ήλιο.
- Επιφανειακώς Επεκτεινόμενο Κακοήθες Μελάνωμα: Αρχικά, είναι επίπεδη κηλίδα, αλλά μετατρέπεται σε βλατίδα με δημιουργία όζων κατά την επέκτασή του. Έχει ανώμαλη περιφέρεια και εμφανίζει καφέ, μαύρο, γκρι ή άσπρο χρώμα, ενώ επεκτείνεται οριζόντια.
- Οζώδες Κακοήθες Μελάνωμα: Ξεκινά ως βλατίδα, εξελκώνεται, αιμορραγεί και είναι συνήθως μαύρο. Συχνά προσβάλλει τους άντρες. Στο στάδιο του οζιδίου αρχίζει να δίνει μεταστάσεις, οπότε απαιτείται έγκαιρη διάγνωση.
- Κακοήθες Μελάνωμα των Άκρων: Εμφανίζεται στα πόδια (κυρίως πέλματα), στις παλάμες ή κάτω από τα νύχια (υπονύχιο μελάνωμα με εμφάνιση μίας μαύρης ακανόνιστης γραμμής). Κοντά στο δέρμα εμφανίζει ερυθρότητα και οίδημα (σημείο Huchinson). Μπορεί να προκαλέσει πόνο, εξέλκωση και αιμορραγία κατά την εξέλιξή του. Στα πέλματα και στις παλάμες μοιάζει με σπίλο.
- Δεσμοπλαστικό Κακοήθες Μελάνωμα: Πιο σπάνια μορφή μελανώματος, συχνά σε ηλικιωμένα άτομα και δύσκολο στη θεραπεία, καθώς τις πιο πολλές φορές όταν εμφανιστεί δεν μπορεί να θεραπευτεί. Κυρίως προσβάλλει λαιμό και πρόσωπο.
- Αμελανωτικό Κακοήθες Μελάνωμα: Μπορεί να μοιάζει με ουλή, πυογόνο κοκκίωμα ή αιμαγγείωμα, συνήθως δεν έχει χρώμα, ενώ κάποιες φορές μπορεί να έχει χαρακτηριστική ρόδινη απόχρωση.
Αν η βιοψία βγει θετική για την ύπαρξη μελανώματος, τότε τι πρέπει να γίνει;
Αν η βιοψία δείξει θετικό αποτέλεσμα σχετικά με την ύπαρξη μελανώματος, τότε γίνεται συμπληρωματική χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του νεοπλάσματος, εξέταση των λεμφαδένων (λεμφαδένας φρουρός) και καθορισμός του σταδίου του όγκου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπεία.
Το επιφανειακά επεκτεινόμενο και το οζώδες μελάνωμα είναι οι πιο επιθετικοί τύποι του μελανώματος. Η έγκαιρη διάγνωση των μικρών επιφανειακών βλαβών μπορεί να οδηγήσει σε πλήρη θεραπεία, ενώ οι προχωρημένοι όγκοι με μεταστάσεις μπορεί να μειώσουν το μέσο χρόνο επιβίωσης σε 6-9 μήνες.
Υπάρχει κίνδυνος επανεμφάνισης για το μελάνωμα;
Η θεραπεία του μελανώματος είναι συνδεδεμένη με το στάδιο που βρίσκεται. Στα πρώιμα στάδια του μελανώματος, η χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεσή του μπορεί να οδηγήσει σε πλήρη θεραπεία σε ποσοστό που φτάνει το 98%. Παρ’ όλα αυτά, όταν το μελάνωμα έχει εισχωρήσει βαθιά ή έχει εξαπλωθεί πάρα πολύ, υπάρχει πιθανότητα να επανεμφανιστεί. Γι’ αυτόν τον λόγο, μετά την επέμβαση, στον ασθενή δίνονται χημειοθεραπευτικά φάρμακα.
Γενικά, άτομα που έχουν παρουσιάσει μελάνωμα έχουν αυξημένη πιθανότητα να εμφανίσουν άλλο μελάνωμα. Γι’ αυτόν τον λόγο, προτείνεται συχνή παρακολούθηση από τον πλαστικό χειρουργό.
Είναι πάντα κακοήθες το μελάνωμα;
Το μελάνωμα είναι πάντα κακοήθες, διότι είναι ένας τύπος καρκίνου. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις είναι η μετάλλαξη καλοήθη σπίλου ή ελιάς.
Είναι κληρονομικό το μελάνωμα;
Πέρα από τους εξωτερικούς παράγοντες, έχει αποδειχθεί ότι η εμφάνιση καρκίνου του δέρματος οφείλεται και στην κληρονομικότητα. Ειδικότερα, άτομα που τα αδέρφια τους ή κάποιος από τους γονείς τους έχουν παρουσιάσει καρκίνο στο δέρμα, τότε έχουν πιθανότητα να παρουσιάσουν και τα ίδια.
Στην περίπτωση του μελανώματος ισχύει το ίδιο. Βέβαια, αν βρείτε κάποιο σημάδι που να είναι ανησυχητικό, δεν χρειάζεται να ανησυχήσετε, απλώς να είστε λίγο πιο υποψιασμένοι.
